Ogród: Ciemiernik ogrodowy - uprawa, rozmnażanie, gatunki i odmiany

Ciemiernik biały (Helleborus niger)
to najczęściej uprawiany ciemiernik kwitnący zimą

Ciemiernik (Helleborus) to mrozoodporna bylina należąca do rodziny Jaskrowatych (Ranunculaceae). To co wyróżnia ciemierniki i decyduje o ich ogromnej atrakcyjności, to nietypowy zimowy termin kwitnienia. Spośród kwitnących zimą ciemierników najbardziej znany jest ciemiernik biały, zwany Różą Bożego Narodzenia. Pod nazwą ciemiernik ogrodowy, skupia się zaś formy mieszańcowe ciemierników, otrzymane przez hodowców.

Ciemierniki ożywiają ogród niezwykłymi barwami swoich kwiatów od połowy zimy aż do wiosny. Na mocnych wzniesionych pędach rosną białe kubkowate lub talerzykowate kwiaty, podbarwione zielenią lub purpurą. Liście są podzielone na 3 do 7 lub więcej owalnych lub lancetowatych listków o długości 10 do 20 cm. Najefektowniej ciemierniki prezentują się posadzone w grupach pomiędzy krzewami lub pod drzewami. Są doskonałe do nasadzeń naturalistycznych. Mniejsze gatunki ciemiernika mogą znaleźć miejsce na skalniaku. Można je też uprawiać w pojemnikach na tarasach i balkonach oraz podpędzać aby zimą zdobiły mieszkania.

Uwaga! Wszystkie części ciemierników są trujące. Choć związki w nich zawarte używane są do produkcji leków, to jednak bezpośrednie spożycie roślin grozi zatruciem. Również ich sok może powodować niemiłe skutki w postaci pęcherzy na skórze. Dlatego też prace pielęgnacyjne przy ciemiernikach wykonuj zawsze w rękawicach.

 

Ciemiernik ogrodowy - uprawa

Pod uprawę ciemiernika w ogrodzie wybierz miejsce ciepłe, zaciszne i osłonięte przed wysuszającymi zimowymi wiatrami. Stanowisko musi być lekko ocienione lub cieniste. Doskonale będzie w otoczeniu krzewów lub pod drzewami.

Gleba powinna być żyzna, gliniasta, wapienna. Konieczna jest dbałość o utrzymanie stałej umiarkowanej wilgotności gleby. Raz do roku rośliny zasil nawozem wieloskładnikowym lub jesienią rozłóż wokół nich warstwę dobrze przekompostowanego obornika.

Do zabiegów specjalnych wykonywanych w uprawie ciemierników należy zaliczyć usunięcie tuż przed porą kwitnienia najstarszych liści aby umożliwić pojawiającym się kwiatom lepszy dostęp promieni słonecznych.

Uwaga! Ciemiernik źle znosi przesadzanie, potrzebuje długiego okresu czasu aby się zaaklimatyzować na nowym miejscu.

 

Rozmnażanie ciemiernika

Utrzymanie cech odmian ogrodowych ciemiernika jest możliwe tylko przy rozmnażaniu wegetatywnym, tj. przez podział karp. Gatunki możemy natomiast rozmnażać również z nasion.
Rozmnażanie ciemiernika przez podział: najsilniej rozrośnięte karpy podziel w maju (zaraz po kwitnieniu) lub w okresie od sierpnia do września (gdy młode liście będą już duże i ciemnozielone). Z jednej kępy możesz uzyskać zaledwie 2 lub 3 rośliny potomne. Każda część po podziale musi mieć co najmniej 2 lub 3 pączki i od 3 do 5 liści. Uzyskane rośliny posadź najpierw do pojemników, a dopiero po roku wysadź na miejsce stałe (prawdopodobnie zakwitną już najbliższej zimy). W uprawie młodych roślin szczególnie ważne jest utrzymanie stałej wilgotności gleby.

Rozmnażanie ciemiernika z nasion: nasiona zbiera się od maja do czerwca. Wysiej je zaraz po zbiorze do doniczek zagłębionych w osłoniętym miejscu w ogrodzie lub bezpośrednio do gruntu. Siewki pojawią się dopiero wiosną następnego roku (po około 9 do 10 miesiącach). Po raz pierwszy zakwitną nie szybciej niż po 3 latach od wysiewu.

 

Ciemiernik - gatunki i odmiany ogrodowe

Ciemiernik biały Helleborus niger
Jest to gatunek ciemiernika najłatwiej dostępny i najczęściej uprawiany w naszym kraju. Dorasta do 30 cm wysokości. Jest rośliną zimozieloną o dużych skórzastych liściach. Dlaczego biały skoro w nazwie łacińskiej jest niger, czyli czarny? Otóż ciemne są korzenie tej rośliny. Białe lub lekko różowe są kwiaty i dlatego dla odróżnienia od innych odmian ciemierników nazwa polska nie jest dosłownym tłumaczeniem z łaciny. Z reguły kwiaty pojawiają się na przedwiośniu i pozostają na roślinie do kwietnia, a czasem nawet do maja. To właśnie ciemiernik biały jest zwany Różą Bożego Narodzenia. Najczęściej tylko u tej odmiany zdarza się że ona rozwija pierwsze kwiaty już nawet późną jesienią lub zimą. Pod warunkiem, oczywiście, tylko gdy nie ma silnych mrozów a dni są wystarczająco słoneczne. Gatunek ten wymaga gleb próchniczych, przepuszczalnych. Źle rośnie na glebie ciężkiej, wilgotnej, źle znosi również uszkodzenia korzeni, dlatego nie powinien być zbyt często przesadzany. Jest to gatunek ciemiernika najłatwiej dostępny i najczęściej uprawiany w naszym kraju. Dorasta do 30 cm wysokości. Jest rośliną zimozieloną o dużych skórzastych liściach. Dlaczego biały skoro w nazwie łacińskiej jest niger, czyli czarny? Otóż ciemne są korzenie tej rośliny. Białe lub lekko różowe są kwiaty i dlatego dla odróżnienia od innych odmian ciemierników nazwa polska nie jest dosłownym tłumaczeniem z łaciny. Z reguły kwiaty pojawiają się na przedwiośniu i pozostają na roślinie do kwietnia, a czasem nawet do maja. To właśnie ciemiernik biały jest zwany Różą Bożego Narodzenia. Najczęściej tylko u tej odmiany zdarza się że ona rozwija pierwsze kwiaty już nawet późną jesienią lub zimą. Pod warunkiem, oczywiście, tylko gdy nie ma silnych mrozów a dni są wystarczająco słoneczne. Gatunek ten wymaga gleb próchniczych, przepuszczalnych. Źle rośnie na glebie ciężkiej, wilgotnej, źle znosi również uszkodzenia korzeni, dlatego nie powinien być zbyt często przesadzany.


Ciemiernik cuchnący Helleborus foetidus

Gatunek zimozielony, pochodzący z płd.-zachodniej Europy. Jego zapach jest drażniący dla ludzi. Może osiągać wysokość do ponad poł metra. Kwiaty, zebrane w szczytowe wiechy, są kuliste, dzwonkowate, jasnozielone z purpurowymi brzegami. Kwitnie od lutego do czerwca. Nie ma wysokich wymagań. Jest doskonały do nasadzeń naturalistycznych. Na stanowiskach półcienistych często samoczynnie się rozsiewa.

 Ciemiernik czerwieniejący Helleborus atrorubens
Jest gatunkiem niskim, nie przekraczającym 20 cm wysokości. W naturze występuje na Bałkanach. Liście i pędy są sezonowe, przebarwione na purpurowo. Purpurowe kwiaty można podziwiać od późnej zimy do wiosny.  

Ciemiernik korsykański Helleborus argutifolius
Gatunek dorastający do 50 cm wysokości. Żółtawo-zielone kwiaty rozwijają się od lutego do kwietnia. Ciemierniki korsykańskie mogą rosnąć na słońcu, ale lepiej czują się w półcieniu, w miejscu umiarkowanie wilgotnym. Podobnie jak inne gatunki, lubią ziemię próchniczną, przepuszczalną i wapienną. Wprawdzie są odporne na niską temperaturę, ale za to wrażliwe na mroźne, wysuszające wiatry. Dlatego na zimę, zwłaszcza bezśnieżną, lepiej je okryć cienką warstwą gałązek świerkowych. W łagodne zimy liście ciemierników nie opadają, lecz pozostają na nich zielone aż do wiosny.

Ciemiernik wschodni Helleborus orientalis

Gatunek ten w stanie naturalnym rośnie w Turcji, Bułgarii, Grecji i na Kaukazie. Roślina o zimozielonych liściach, złożonych dłoniasto, o średnicy nawet do 45 cm, wyrasta do ponad 50 cm wysokości. Kwiaty o średnicy 7 cm w pąkach zwisające, potem wyprostowane, mają barwę jasnoróżową, czerwoną lub białą w odcieniach. W zależności od warunków pogodowych zakwita wczesną wiosnę albo nawet już w okresie zimowym.

Gdzie posadzić ciemierniki?

Ciemierniki mogą rosnąć w przydomowych ogródkach, a także w doniczkach na tarasie lub balkonie. Ze względu na długowieczność i niskie wymagania pielęgnacyjne nadają się do obsadzania dużych rabat. Ciemierniki można sadzić samodzielnie (co najmniej 3 - 4 rośliny w rozstawie 40 - 50 cm) lub w towarzystwie innych roślin, które mają podobne wymagania. Bardzo dobrze będą się czuły na zacienionych rabatach, pod drzewami oraz wokół pni drzew.

Ciemierniki w dobrym sąsiedztwie

Ciemierniki można posadzić wokół powojnika alpejskiego (Clematis alpina), glicynii (Wisteria), wawrzynka (Daphne), kaliny (Viburnum). Byliny te będzie skutecznie przysłaniały mniej atrakcyjne podstawy innych roślin. Ciemiernika można również posadzić wśród cebulicy syberyjskiej (Scilla siberica), przylaszczki pospolitej (Hepatica nobilis), barwinka pospolitego (Vinca minor), szczawika (Oxalis). Niższe gatunki ciemiernika cuchnącego czy czerwonawego można posadzić na niezbyt nasłonecznionych skalniakach.

Gatunki i odmiany ciemierników
Gatunek	Odmiana	Kwitnienie	Wysokość	Kolor kwiatów
Ciermiernik biały (H. niger)	'Praecox' 'Christmas Carol'	I - V	30 cm	biały, różowiejący w miarę rozwoju
Ciemiernik wschodni (H. orientalis)	'Spring Beauty' 'Atrorubens' 'Picotee Strain' 'Blue Lady' 'Red Lady' 'Yellow Lady'	XI - IV	50 cm	biały, wiśniowy, różowy, brzeg wiśniowy, ciemno-wiśniowy, ciemno-czerwony, żółty nakrapiany brązem
Ciemiernik cuchnący (H. foetidus)		II - VI	50 cm	jasnozielony z czerwonym brzegiem
Ciemiernik czerwonawy (H. purpurascens)		II - IV		purpurowy, czerwonawy, zielonkawy wewnątrz
Ciemiernik korsykański (H. argutifolius)		II - IV	50 cm	żółto-zielony
Ciemiernik niebieskawy (H. lividus)	'Purple Rose'	III - V	50 cm	purpurowy, nakrapiany
Ciemiernik ogrodowy (Helleborus × hybridus)	‘White Spotted Lady’, ‘Ashwood Garden Hybrids’ ‘Double Vision’ ‘Yellow Lady’	XI - IV	50 - 70 cm	biały, jasno-żółte, różowy, purpurowy, ciemnobordowy, nakrapiany, podwójne

 

(Artykuł na podstawie stron: http://poradnikogrodniczy.pl/ciemiernik.php oraz www.zielonyogrodek.pl/ciemierniki-zimowe-kwiaty )