Znaczenie lustracji i monitoringu w ochronie roślin oraz progi zagrożenia dla szkodników jabłoni - tabela cz.I

Dokładne lustracje i systematyczny monitoring mają istotne znaczenie w prawidłowej ochronie przed chorobami, szkodnikami i chwastami. Pozwalają określić stopień zagrożenia (próg szkodliwości ekonomicznej), a także podjąć decyzję o potrzebie i terminie zwalczania.

Lustracje należy prowadzić osobno na każdej kwaterze (i odmianie), przechodząc ją po przekątnej raz, a najlepiej dwa razy w tygodniu, zawsze przy dobrej pogodzie, bo wtedy intensywnie żerują szkodniki. Sprawdzać należy zdrowotność w każdej partii korony wybranych drzew. Dobrze jest użyć sprzętu optycznego powiększającego przynajmniej 20 x. Wszystkie wyniki należy zapisywać. Lustracja sadu dwa lub trzy dni po opryskiwaniu pozwala ocenić efektywność zabiegu. Przeprowadzający lustracje powinien znać biologię i fizjologię roślin, biologię patogenów i szkodników, miejsce żerowania tych ostatnich, formy rozwojowe oraz progi szkodliwości.
Monitoring zagrożenia ze strony szkodników ułatwiają pułapki lepowe i feromonowe. Należy je zawiesić w sadzie przed kwitnieniem lub tuż po nim. Stacje meteorologiczne wskazują na zagrożenie ze strony chorób, szczególnie parcha jabłoni oraz zarazy ogniowej. Pozyskiwane w ten sposób informacje są podstawą racjonalnej ochrony przed chorobami. Aktualne zasady ochrony są podane w Programach Ochrony Roślin Sadowniczych.

Próg zagrożenia to takie nasilenie agrofaga, po przekroczeniu którego osiągnięty zostanie próg ekonomicznej szkodliwości, a więc powstaną szkody o znaczeniu gospodarczym. 

Progi zagrożenia a odpowiedzialna ochrona roślin

Progi szkodliwości opracowano, aby ograniczyć liczbę stosowanych zabiegów, a tym samym zwiększyć opłacalność produkcji, ograniczyć oddziaływanie środków ochrony roślin na zdrowie człowieka oraz na środowisko. Zanim podjęto badania nad opracowaniem wartości progowych dla poszczególnych gatunków agrofagów, producenci stosowali zabiegi ochronne rutynowo, bez wcześniejszej oceny stopnia zagrożenia. Podejmowanie decyzji o przeprowadzeniu zabiegu na podstawie oceny liczebności szkodnika, porównanej z wartością progu zagrożenia jest także jednym z warunków prowadzenia uprawy zgodnie z zasadami integrowanej produkcji i integrowanej ochrony. Tymczasem w dalszym ciągu tylko niewielka część sadowników ocenia liczebność zwalczanych owadów i roztoczy, kierując się w większym stopniu obserwacjami fenologicznymi (zielony pąk, opadanie płatków itp.) aniżeli rzeczywistą oceną zagrożenia. Wiele różnych gatunków roślinożernych owadów i roztoczy związanych z jabłonią spotkać można w kolejnych fazach fenologicznego rozwoju tego drzewa, a to oznacza iż zmiany liczebności agrofagów muszą być oceniane przez znaczną część sezonu wegetacyjnego. Pamiętać także należy, iż nie wszystkie gatunki przedstawione w załączonych tabelach występują licznie co roku, a duża liczebność niektórych z nich związana jest z przebiegiem pogody.

Niektóre gatunki (np. kwieciak jabłkowiec) występują krótko wyłącznie wczesną wiosną, podczas gdy inne (np. przędziorki i szpeciele - pordzewiacze) znaleźć można na pędach, a następnie na liściach jabłoni przez niemal cały sezon wegetacyjny. Długość okresu występowania mszyc na jabłoni zależy od gatunku, a zagrożenie z ich strony nie jest jednakowe. Korzystanie z progów zagrożenia jest warunkiem prawidłowej i racjonalnej ochrony roślin, nie tylko w sadach objętych integrowaną produkcją. Umiejętność właściwej oceny zagrożenia i rezygnacja z zabiegów „na wszelki wypadek", stawia sadownika w gronie producentów rozumiejących zjawiska zachodzące w przyrodzie oraz dostrzegających zagrożenia jakie dla człowieka i szeroko rozumianego środowiska niesie chemiczna ochrona roślin. Stosowanie w praktyce różnych metod prognozowania oraz oceny zagrożeń, a także znajomość bionomii (związku organizmów roślinnych i zwierzęcych z ich otoczeniem) organizmów roślinożernych oraz ich naturalnych wrogów powinna być celem tak samo ważnym, jak uzyskanie wysokiego plonu owoców, którego biologiczna wartość oraz jakość są ściśle związane także z prowadzoną ochroną roślin.

Urządzenia ułatwiające monitoring Właściwa ocena liczebności agrofagów może być przeprowadzona przez osoby do tego odpowiednio przygotowane i wyposażone we właściwe dla danego gatunku agrofaga narzędzia prognozowania takie jak płachta entomologiczna, lub lupa stereoskopowa. Zwłaszcza posiadanie tego drugiego urządzenia umożliwia prawidłową ocenę liczebności roztoczy (o rozmiarach ciała 0,2-0,5 mm) oraz odróżnienie gatunków roślino-żernych od drapieżnych (dobroczynkowatych). W przypadku niektórych gatunków (owocówka jabłkóweczka, zwójki liściowe, owocnica jabłkowa, nasionnice), należy zaopatrzyć się w pułapki feromonowe lub pułapki lepowe, umożliwiające wczesne wykrycie obecności wymienionych gatunków. Jest to szczególnie istotne w sytuacji licznego występowania tych owadów w poprzednim sezonie. Orientacyjną informację co do możliwości występowania niektórych roślinożernych gatunków można uzyskać na podstawie bezpośredniej obserwacji pędów, przeprowadzonej w okresie bezlistnym. Dotyczy to w szczególności przędziorków, mszyc oraz miodówki jabłoniowej. Ocenę liczebności wymienionych gatunków można przeprowadzić równocześnie stosując metodę obserwacji zaproponowaną w przypadku przędziorków. Pamiętać jednak należy, że jest to ocena wyłącznie orientacyjna, niedająca podstawy do przeprowadzenia zabiegu wiosną (poza zabiegami przy użyciu środków olejowych), stanowiąca warunek i podstawę obserwacji wiosennych.

Różnice w obrębie rodzaju i gatunku Na jabłoni obserwujemy występowanie kilku gatunków mszyc mających niejednakową bionomię. Mszyca jabłoniowo-zbożowa, jakkolwiek sporadycznie osiąga dużą liczebność, występuje na jabłoni krótko, a po kwitnieniu przenosi się na rośliny z rodziny traw. Porazik jabłoniowo-babkowy (mszyca ja błoniowo-babkowa) to najgroźniejszy dla jabłoni gatunek mszycy. Pozostaje na jabłoni aż do czerwca, a nawet lipca, a oprócz uszkadzania liści powoduje zahamowanie wzrostu i deformacje owoców. Mszyca jabłoniowa tworząca kolonie na zakończeniach młodych pędów stanowi zagrożenie dla młodych nasadzeń jabłoni. W ostatnich latach obserwowano zwiększoną liczebność bawełnicy korówki, wytwarzającej kolonie na pniach i pędach zarówno młodych jak i starszych drzew. Także liczebność miodówki jabłoniowej w ostatnich latach wzrasta, toteż należy zwrócić baczną uwagę na jej nasilenie, jakkolwiek jej bardzo liczne występowanie obserwowane jest głównie w starych zaniedbanych sadach. Pamiętać także należy, iż liczba zabiegów przeciwko szkodliwym owadom i roztoczom powinna być ograniczona do minimum ze względu na zagrożenia jakie niosą preparaty chemiczne w stosunku do owadów zapylających (pszczół, pszczolinek i innych), owadów pasożytniczych i drapieżnych (zwłaszcza pasożytniczych błonkówek ograniczających liczebność motyli zwójkowatych, także owocówki jabłkóweczki) i drapieżnych roztoczy dobroczynkowatych ograniczających liczebność przędziorków oraz szpecieli. 

Tabela Progi zagrożenia dla szkodników jabłoni:

Opracowano na podstawie:

Informator Sadowniczy, "Dokładne lustracje i systematyczny monitoring" autor:Piotr Gościło,

Link: http://sadinfo.pl/zdaniem-doradcy/11723-dokladne-lustracje-systematyczny-monitoring.html
oraz Informator Sadowniczy nr 1/2011: "Progi zagrożenia Cz. I. Dla szkodników jabłoni", autor: prof. dr hab. Kazimierz Wiech, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie