Pigwa wielkoowocowa (pospolita) (Cydonia oblonga) jest gatunkiem rośliny wieloletniej z rodziny różowatych (Rosaceae) – jest jedynym przedstawicielem rodzaju pigwa. Pochodzi z obszarów Azji: Zakaukazia, Iranu, Turkiestanu, południowo-wschodniej Arabii, Azji Mniejszej, rozprzestrzeniła się również w innych regionach. Do Europy Południowej prawdopodobnie została sprowadzona. Pigwa jest również uprawiana w Polsce. Czasami bywa mylona z pigwowcem.
 |
| Kwitnąca pigwa. Wiele odmian ma kwiaty białe, ale są też odmiany bardziej dekoracyjne o kwiatach różowych |
Właściwości
Jej owoce zawierają wiele substancji prozdrowotnych: witamin (m.in. A, BI, 82 i P), aminokwasów, tiamin i mikroelementów (Cu, Fe, Zn, Co) oraz związków antyoksydacyjnych odpowiedzialnych za wychwytywanie z organizmu wolnych rodników. Stanowią zatem wartościowe uzupełnienie codziennej diety.
Pigwa spożywana jest przede wszystkim w formie przetworów. Trudności z jedzeniem jej owoców w stanie świeżym spowodowane są głównie twardym, suchym i cierpkim miąższem trudnym do ugryzienia. Z uwagi na wysokie walory przetwórcze pigwy możliwe jest wykonanie wielu różnych wyrobów m.in. konfitur, kompotów, galaretek, soków, syropów, nalewek czy win. Pigwa jest także wdzięcznym surowcem do łączenia z innymi owocami nadając przetworom niepowtarzalny smak i aromat. Obok walorów typowo konsumpcyjnych warto zwrócić uwagę na właściwości lecznicze pigwy. Już nasi pradziadowie wykorzystywali ją do produkcji leków, które zalecano osobom z nadciśnieniem, chorobami układu pokarmowego oraz problemami skóry. Napary polecano w leczeniu infekcji gardła i zapaleniu śluzówki. Syrop był traktowany jako doskonały lek na bóle gardła oraz biegunki. Roślina ta jest w dalszym ciągu wykorzystywana w medycynie chińskiej do dezynfekcji wrzodziejących i trudno gojących się ran oraz w chorobach gardła i oczu. Owoce pigwy można także stosować jako środek odświeżający pomieszczenia bądź wnętrza szaf. Są one znane z wydzielania trwałego, bardzo intensywnego aromatu podobnego do pomarańczy i ananasa. Umieszczone w pokoju na długo pozostawiają przyjemny, świeży zapach.
Właściwości owoców sprawiają, że pigwa jest rośliną, którą warto posadzić w ogrodzie. Raczej trudno jest kupić jej owoce, zatem chcąc się delektować wspaniałymi przetworami warto samemu zająć się uprawą. Nie sprawia ona zbyt wielu kłopotów, ponieważ pigwa nie jest wymagającą rośliną. Decydując się na posadzenie pigwy warto poszukać wyselekcjonowanych odmian tego gatunku, gdyż formy dzikie mają raczej drobne owoce z dużą liczbą komórek kamiennych. U odmian uprawnych pigwy wyróżnia się grupy z uwagi na wielkość owoców: drobnoowocowe (do 100 g), średnioowocowe (150-250 g), wielkoowocowe (250-400 g), a z powodu kształtu owoców umownie dzieli się je na jabłko-i gruszkokształtne. Dodatkowymi cechami wyróżniającymi odmiany są omszenie i barwa skórki. Miąższ różni się smakiem, barwą oraz ilością komórek kamiennych. Najczęściej jest on słodkawo-cierpki, bardzo aromatyczny, twardy, szybko ciemniejący po przekrojeniu. Mimo twardości owoce bardzo łatwo ulegają odgnieceniom i uszkodzeniom mechanicznym. Dojrzewają od początku września do końca października. Powinno się je trzymać na drzewie jak najdłużej, aby osiągnęły właściwy smak i aromat. Jeśli szybko następują jesienne chłody, można je zerwać jeszcze niedojrzałe i przenieść do domu, gdzie dojrzewają przez 3 tygodnie. Po zbiorze przechowuje się je w chłodzie przez kilka miesięcy. Podczas przechowywania nie obserwujemy charakterystycznego mięknięcia owoców. O postępującej dojrzałości świadczy przede wszystkim żółknięcie skórki oraz spadek kwasowości. Cechą charakterystyczną wielu odmian jest brązowienie miąższu, które nasila się wraz z wydłużaniem okresu przechowywania, aczkolwiek może ono już występować w owocach bezpośrednio po zbiorze.
Wymagania uprawowe i cechy szczególne
Pigwa może być uprawiana na różnych glebach, ale lepiej się rozwija i daje wyższe plony na glebach zasobnych, ciepłych, dobrze zdrenowanych. Doskonale rośnie i owocuje na glebach dostatecznie wilgotnych ze względu na płytki system korzeniowy. Wymaga lekko kwaśnego odczynu gleby (pH 5,9— 6,5). Przy pH zasadowym (powyżej 7) na liściach pojawiają się chlorozy związane ze złym pobieraniem żelaza. Uprawiana w dobrych warunkach wydaje zadowalający plon, rodząc owoce o wspaniałym smaku. Należy podkreślić, że można ją sadzić i na lżejszych glebach, lecz nie jest wtedy tak plenna i długo-wieczna jak na glebie żyznej. Jest mało wytrzymała na mróz (do -15oC), zatem powinna być sadzona na zacisznych, osłoniętych od wiatru stanowiskach. W takich warunkach ryzyko przemarzania jest mniejsze. Na okres zimy warto też zabezpieczyć ją przed mrozem, poprzez nasypanie śniegu na pień i konary szkieletowe lub zastosować inny materiał izolujący.
Nawożenie
Pigwa jest rośliną niezbyt wymagającą, jeśli chodzi o nawożenie. Przy właściwym przygotowaniu miejsca pod nasadzenia powinno się ono ograniczać głównie do potasu i fosforu. Ostrożnie należy postępować z nawożeniem azotowym, którego stosowanie nadmiernie pobudza wzrost wegetatywny drzew narażając je na przemarzanie w czasie surowych zim. Negatywnym skutkiem silnego nawożenia azotowego jest także słabsze owocowanie. Azot podaje się wiosną w dawce 5-10 g N na m2 w dwóch częściach: pierwszą wiosną po ruszeniu wegetacji a drugą po kwitnieniu, w czasie wzrostu zawiązków. Wysokość dawki uzależniona jest od rodzaju gleby, wieku drzewa, siły wzrostu odmiany oraz wysokości plonu. Należy pamiętać o wrażliwości pigwy odnośnie wysokiego pH i azot podawać w formie mocznika lub siarczanu amonu, które mają właściwości zakwaszające. Jest to szczególnie ważne na glebach zasadowych. Co jakiś czas powinno się sprawdzać pH gleby lub wnikliwie obserwować wygląd liści. Jeśli pojawią się chlorozy, należy obniżyć odczyn gleby. Nawozy potasowe i fosforowe stosuje się jesienią, nie częściej niż co 2-3 lata w dawce 8 g K20 na m2 oraz 10 g P205 na m2, stosując ogólnie dostępne nawozy potasowe i fosforowe, z wyłączeniem form chlorkowych. Częstotliwość nawożenia zależy od rodzaju gleby, na której rośnie pigwa. Im żyźniejsza i zasobniejsza w składniki pokarmowe, tym stosowanie nawozów powinno być rzadsze.
Ochrona i szkodniki
Ochrona pigwy przed chorobami i szkodnikami nie sprawia większych kłopotów. Najpoważniejszą chorobą jest zaraza ogniowa (bakterioza), na którą pigwa jest bardzo podatna. Chorobę zwalcza się stosując preparaty miedziowe (dopuszczone również w uprawach ekologicznych) wczesną wiosną oraz jesienią, po zbiorze owoców. W sezonie wegetacyjnym konieczne jest przeprowadzanie częstych lustracji i usuwanie porażonych części. Brunatna plamistość gruszy to choroba grzybowa, która stanowi problem na młodych drzewach, w lata obfitujące w opady deszczu. Na drzewach owocujących można ograniczyć jej występowanie usuwając jesienią porażone liście, na których zimują zarodniki grzyba. Należy również wykonywać lustracje w kierunku mszyc.
Cięcie i formowanie
U pigwy coroczne cięcie powoduje wyrastanie dużej liczby gałązek zakończonych pąkiem kwiatostanowym, co sprzyja plonowaniu. Ważne jest cięcie w pierwszych latach po posadzeniu, które prowadzi do prawidłowego uformowania korony. W późniejszych latach ogranicza się ono do cięcia fitosanitarnego i prześwietlającego. Dobre warunki świetlne w obrębie korony wpływają korzystnie na jakość pąków i długość życia pędów owoconośnych. Zasadnicze cięcie powinno być przeprowadzone wiosną, po ruszeniu wegetacji. Cięcie sanitarne dobrze jest wykonać po zbiorze owoców. W tym czasie łatwo jest stwierdzić, które pędy są chore lub uszkodzone i nie mają szans na prawidłowy rozwój. Cięcie w pierwszych latach po posadzeniu jest bardzo oszczędne i ogranicza się do skracania rocznych przyrostów. Plonowanie pigwy jest raczej regularne. W pełni dojrzałe drzewo daje przeciętnie 15-20 kg owoców. Jeśli na drzewie jest zbyt dużo owoców, to zahamowany zostaje wzrost wegetatywny. W takim przypadku należy przeprowadzić cięcie polegające na skracaniu 2-3-letnich przyrostów.
 |  Dojrzewające owoce pigwy. |
Uprawne odmiany pigwy dzieli się na grupy z uwagi na wielkość owoców: drobnoowocowe (do 100 g), średnioowocowe (150-250 g), wielkoowocowe (250-400 g), oraz ze względu na kształt owoców dzieli się je na jabłko-i gruszko kształtne (choć bywają też odmiany o niesprecyzowanym kształcie, lub o różnym kształcie owoców nawet w obrębie jednego drzewa). Dodatkowymi cechami wyróżniającymi odmiany są omszenie i barwa skórki. Miąższ różni się smakiem, barwą oraz ilością komórek kamiennych (jak wspominano wyżej).
 |  Pigwy o owocach gruszkokształtnych i jabłkowatych. |
Lista odmian i ich krótkie opisy:
- Agvambari – odmiana pochodząca z Turcji. Owoce małe, okrągłe, w kształcie gruszki. Samopylna, nie wymaga zapylacza by owocować.
- Apfelquitte von Angers – owoce żółte, w kształcie jabłka, lekko omszone, mocno pachnące. Do spożycia po ugotowaniu.
- Aromatnaja /Aromatics (Krymsk)– odmiana pochodząca z Rosji. Owoce żółte, w kształcie jabłka, omszone, mocno pachnące, miękkie. Do spożycia na surowo i po ugotowaniu. Samopylna, nie wymaga zapylacza by owocować.
- Awad Balady
- Bereczki – odmiana pochodząca z Węgier. Drzewo długowieczne, rośnie silnie, wcześnie wchodzi w owocowanie, plonuje obficie. Owoce duże (ok. 250g), o gruszkowatym kształcie. Skórka cytrynowożółta. Miąższ żółtawy, kwaskowato-słodki, delikatny, aromatyczny, w czasie gotowania czerwony. Owoce zbiera się na przełomie września-października. Dojrzałość konsumpcyjna przypada na okres od października do stycznia. Odmiana ma małe wymagania glebowe i klimatyczne, dobrze znosi suszę. Zapylacz – drugie drzewko tej odmiany.
- Bourgeault – jest to stara odmiana pochodząca Francji. Drzewo rośnie silnie, z wyraźnym przewodnikiem. Owoce lekko gruszkowate, soczyste, o żółtym miąższu, smaczne. Potrzebuje dużego nasłonecznienia.
- Champion – pochodzi z Persji i Turkestanu, daje dobre plony dużych, okrągłych do gruszkowych zielono-żółtych owoców o delikatnym smaku. Miąższ żółty, delikatny, lekko ściągający, z łagodnym posmakiem cytryny. Owocuje w młodym wieku; dojrzewa w połowie sezonu. Drzewo silnie rosnące, bardzo wydajne. Jest to pigwa mało podatna na choroby i szkodniki. Samopylna.
- Cooke’s Jumbo – odmiana pochodząca z Turcji. Ma bardzo duże owoce, zielono-żółte o białym miąższu, guszkowate. Wcześnie dojrzewa (wrzesień), jest dobra na przetwory – głównie galaretki. Samopylna.
- Cydopom – odmiana pochodząca z Niemiec. Owoce niewielkie/średnie o jabłkowatym kształcie, żółto-zielone, dojrzewa pod koniec września.
- Cydora Robusta - odmiana pochodząca z Niemiec. Owoce bardzo duże (300g) o jabłkowatym wydłużonym kształcie, żółto-zielone, dojrzewa pod koniec września.
- Darunok Onuku - odmiana ukraińska (znana też pod rosyjską nazwą Podarok Wnuku) o średnim terminie dojrzewania. Zaczyna owocować w 3-4 roku po posadzeniu i plonuje corocznie. Odmiana plenna - z 25-letniego drzewa można zebrać 60-90kg owoców. Przeciętna masa owoców 270g (maksymalnie ponad 550g). Owoce są jabłkowate, ale często przy ogonku mają wyciągnięty "nosek". Miąższ silnie aromatyczny, o przyjemnym smaku, na powietrzu szybko ciemnieje. Odmiana o średniej sile wzrostu, wytwarzająca na starość szeroko zaokrągloną koronę. Wysoce mrozoodporna. Tylko częściowo samopylna!
- Dwarf Orange – niska, krzaczasta odmiana o dużych żółto-zielonych owocach. Wcześnie dojrzewa.
- Ekmek – odmiana pochodząca z Turcji. Owoce soczyste, żółte o kształcie gruszki, aromatyczne. Można spożywać na surowo. Samopylna, ale lepiej owocuje przy zapyleniu krzyżowym z inną odmianą.
- Gamboa – odmiana z Portugalii. Drzewo małe, ale gęste. Owoce o kształcie gruszki, jasnożółte, o biało-żółtym miąższu, w czasie gotowania zmiania kolor na czerwono-fioletowy. Dużo słodsza niż inne pigwy. Samopylna.
- Isfahan – odmiana pochodząca z Iranu. Wysokiej jakości słodkie owoce, żółte o gruszkowatym kształcie. Samopylna.
- Ivan – odmiana rosyjska. Wcześnie dojrzewa. Owoce można jeść bezpośrednio.
- Iranian Quince – odmian pochodząca z Iranu. Owoce słodkie, mieęsiste, zachowują kształt w czasie gotowania.
- Konda
- Konstantynopol/Konstantinopeler – odmiana pochodząca z Turcji. Owoce średniej wielkości, o kształcie jabłka, zielonkawo- żółta. Dojrzewa w połowie października. Wymaga innej odmiany jako zapylacza np. Bereczki.
- Le Bourgeaut – odmiana o niewielkich, jabłkowatych owocach. Dojrzewa na początku października.
- Lescovacz/Leskovac - odmiana pochodząca z Serbii. Drzewo o silnym wzroście i krzaczastym pokroju. Owoce duże. Przeważnie kształtu jabłka, silnie żebrowane, żółte. Miąższ biały, aromatyczny. Dojrzewa w połowie października. Dość wytrzymała na mrozy. Zapylacz – drugie drzewko tej odmiany.
- Limon – odmiana pochodząca z Turcji. Delikatny miąższ o aromacie cytryny.
- Ludovic – podobna do ‘Vrajna’. Owoce bardzo duże, jabłkowate, żółto-złote. Miąższ miękki, blado żółty o przyjemnym smaku. Zbiór w październiku. Wydajna i plenna. Samopylna.
- Maliformis – owoce o kształcie i rozmiarze małego jabłka, o miłym aromacie. Drzewo atrakcyjne, o małych liściach, plenne. Dobrze znosi chłodny klimat.
- Mammouth – odmiana o dużych żółtych owocach, o delikatnym aromacie.
- Matador – odmiana dostępna w Holandii
- Meeches Prolific – odmiana amerykańska, mająca ponad 150lat. Owoce duże, jasnożółte, gruszkowe, o doskonałym smaku, mniej soczyste niż większość. Wczesne dojrzewanie - na tydzień przed Vrajną. Owoce przechowują się dobrze. Owocuje już jako trzyletnie drzewo, obficie, choć rośnie powoli, jest bardzo długowiecznym drzewem. Samopylna i nie wymagająca zapylacza.
- Pigwa z Mołdawi/Moldovanesc – odmiana mołdawska. Owoce średniej wielkości, o kształcie jabłkowatym. Dojrzewa pod koniec października.
- Morava – nowa odmiana pochodząca z Serbii. Owoce duże i bardzo duże, okrągłe i symetryczne. Plon około 15kg z drzewa. Skóra jest cienka, gładka i błyszcząca, cytrynowo-żółta, na całej powierzchni pokryta szarawym nalotem. Miąższ jest żółtawy, jędrny, drobnoziarnisty, o odświeżającym smaku i aromatyczny. Owoce można przechowywać do końca marca zachowując ich soczystość i bez brązowienia.
Zbiór na początku października, nieco wcześniej niż "Leskovac" i "Vrajna". - Orange/ nazywana również pigwą jabłkową (Apple) – ma owoce duże lub bardzo duże (czasem ponad 450 g), okrągłe, gładkie, jasnożółte. Miąższ bardzo delikatny, żółto-pomarańczowy lub pomarańczowy, w czasie gotowania przebarwia się na czerwony, aromatyczny. Jest to jedna z niewielu odmian, która może być spożywana na surowo gdyż jest słodsza i łagodniejsza w smaku. Sprawdza się w uprawie nawet w regionach o chłodnym lecie.
- Perfume – ma owoce duże do bardzo dużych, o owalnym kształcie, bardzo smaczne. Skórka pokryta woskiem, jasnożółta i błyszcząca.
- Pineapple – odmiana otrzymana w Kalifornii. Owoce duże, gładkie, okrągłe, jasnożółte, bardzo pachnące. Miąższ biały i delikatny w smaku (mniej cierpkie), z lekkim aromatem ananasa (stąd nazwa), który ujawnia się w galaretkach. Można ją ugotować bez dodatku wody. Zbierana jest od sierpnia.
- Portugalska/Portugal (synonim Lusitanica) – odmiana pochodzi z Portugalii. Owoce nierówne i nieregularne, wydłużone, gruszkowate. Skórka żółto-pomarańczowa z szarym nalotem. Ma łagodniejszy smak niz inne pigwy, jest bardzo soczysta. Owoce dojrzewają wcześnie. Drzewa owocują dość późno i mają chaotyczny pokrój. Stara, historyczna odmiana. Wymaga zapylacza by lepiej owocować/samopylna.
- Pyriformis – owoce o kształcie gruszki. Roślina ma pokrój piramidy, stąd nazwa.
- Radonia – odmiana portugalska, o kształcie gruszki, jasnożółta, aromatyczna, o twardej skórce.
- Rea's Mammoth – odmiana o kształcie gruszkowatym i bardzo dużych owocach. W czasie dojrzewania owoce przebarwiaja się aż do żółto-złotych, miąższ o doskonałym smaku, słodkawym i aromatycznym. Dojrzewa od połowy października. Dobrze się przechowuje. Zdrowe i bardzo plenne drzewo.
- Ronda – młoda odmiana wyhodowana w Szwajcarii. Owoce okrągłe, jabłkowate, regularne, żółto-zielone, o masie około 200g. Dojrzewa pod koniec września.
- Shams - odmiana pochodząca z Iranu. Owoce są bardziej słodkie od innych odmian, o kształcie gruszki, żółte. Samopylna. Dojrzewa w październiku.
- Serbian/ Serbian Gold – odmiana serbska, o jabłkowatym kształcie z wydłużeniem przy ogonku, żółto-złocista. Samopylna. Dojrzewa w październiku.
- Sobu – nowa odmiana pochodząca z Turcji. Owoce zółto-zielone, z nalotem, bardzo duże, o kształcie gruszki, niestety o słabym aromacie. Plonuje dobrze, samopylna.
- Siebosa – odmiana pochodząca z Serbii. Owoce o kształcie gruszkowatym, zielonkawo-żółte, regularne. Tworzy drzewko o małych rozmiarach.
- Smyrna – odmiana turecka. Owoce duże do bardzo dużych, omaszone, podłużne / gruszkowe, złote-żółte, bardzo aromatyczne. Miąższ łagodny, delikatny, jasnożółty, o doskonałej jakości. Dojrzewa w październiku. Owoce przechowują się bardzo dobrze. Umiarkowanie duże drzewo o wyjątkowo dużych liściach, samopylna.
- Van Deman – tworzy duże owoce, w kształcie gruszki, w kolorze jasnożółtym z pomarańczowym rumieńcem. Miąższ jasnożółty, aromatyczny, twardszy niż innych odmian, nadaje się na galaretki. Owoce dojrzewają wcześnie. Obficie owocuje i jest bardziej mrozoodporna od innych odmian, samopylna.
- Vrajna – odmiana pochodząca z okolic Vrajne w południowej Serbii. Owoce bardzo duże (nawet 800 - 900g), gruszkowe, bardzo pachnące, gładkie i złociste, o miąższu bardziej miękkim niż inne odmiany, doskonały smak. Dojrzewa pod koniec września. Owocuje już w wieku 4-6 lat, plenna, samopylna. Drzewo proste, łatwe do prowadzenia. Bardzo popularna odmiana w całej Europie. Mrozoodporna.
- Wolgogradskaja Miagkoplodnaja /Miękkoowocowa - odmiana ukraińska. Jedna spośród niewielu odmian o jadalnych na surowo owocach. Owoce gruszkowate, żółto-zielone, o maksymalnej wadze 470g. Można je jeść bezpośrednio z drzewa – miąższ miękki, smaczny i aromatyczny oraz soczysty i dlatego doskonałe także na soki. Dojrzewają bardzo wcześnie - w drugiej połowie września. Nie nadają się jednak do przechowywania. Wzrost drzewek silny.
- Wudonia – odmiana o kształcie jabłka, żółto-złocista, lekko omszona. Owoce są raczej niewielkie.
Bibliografia:
- „Działkowiec”, marzec 2011 nr 3(727) „Pigwa wielkoowocowa”, autor: dr Dorota Kruczyńska I0 w Skierniewicach
- http://www.inhort.pl/files/program_wieloletni/PW_2015_2020_IO/spr_2016/1.4_2016_pub_Pigwa.pdf
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Pigwa_pospolita
- https://en.wikipedia.org/wiki/Quince (odmiany)
- http://www.gb-online.co.uk/growing_guide/quince.php (odmiany)
- http://www.ogrodnik.sklep.pl/pl/oferta/kategoria-5/pigwa
- https://www.keepers-nursery.co.uk/fruit-trees/quince-medlar/quince/
- https://www.praskac.at/apfelquitte/cydonia-apfelquitte-von-angers
- https://www.treepeony.com/collections/quince
- http://www.derenjadalny.com/oferta/pigwa
- http://www.rvroger.co.uk/index.php?x=0&y=0&lookup=quince&linksource=search
- http://institut-cacak.org/eng/sorteprikaz/20/morava.html
- http://homeguides.sfgate.com/quince-varieties-49677.html
- http://www.biodiverseed.com/
- https://www.kings.co.nz/quince-van-deman
- Fotografie - zasoby pixabay
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz